เหตุผลที่ผมเชื่ออย่างนั้นเป็นเพราะว่าตลาดหุ้นไทยได้ปรับตัวขึ้นมายาวนานหลายปีซึ่งถือว่าเป็นตลาดหุ้น “กระทิง” โดยที่การปรับตัวขึ้นนั้นมาจากปัจจัยสำคัญ 2 ประการ ประการแรกก็คือ กำไรของบริษัทจดทะเบียนโตขึ้น ในระยะประมาณ 6 ปี จากปี 2008 ถึงสิ้นปีที่แล้ว กำไรเติบโตขึ้นโดยเฉลี่ยถึงปีละเกือบ 15% (ส่วนสำคัญมาจากการที่ฐานของกำไรที่ต่ำมากเนื่องจากภาวะวิกฤติเศรษฐกิจของอเมริกาและอีกส่วนหนึ่งมาจากการลดภาษีนิติบุคคลจาก 30% มาที่ 20%) และประการที่สองก็คือ ค่า PE ของตลาดหุ้นไทยปรับตัวขึ้นจากประมาณ 7 เท่าเป็น 17.8 เท่า นั่นทำให้ดัชนีปรับตัวขึ้นกว่า 3 เท่า จาก 450 จุด เป็น 1,498 จุด หรือตลาดหุ้นปรับตัวขึ้นถึงปีละ 22% โดยเฉลี่ยแบบทบต้นในเวลา 6 ปี และนั่นทำให้ผมคิดว่าตลาดหุ้นไทยขึ้นมาถึงจุดที่จะไปต่อได้ยากเนื่องจากเหตุผล 2 ประการเช่นกันนั่นก็คือ ข้อแรก กำไรของบริษัทจดทะเบียนน่าจะโตขึ้นน้อยลงมากนับจากนั้นเนื่องจากภาวะเศรษฐกิจของไทยที่เริ่มจะโตช้าลงมาก โดยที่ในระยะอีก 5 ปีข้างหน้าผมคิดว่ากำไรของบริษัทจดทะเบียนอาจจะโตได้ปีละไม่เกิน 10% ตามภาวะเศรษฐกิจไทยที่น่าจะโตช้าลง “อย่างถาวร” และข้อสอง ค่า PE ของตลาดเองที่สูงกว่าค่าเฉลี่ยในอดีตก็น่าจะต้องปรับตัวลงสู่ค่าเฉลี่ยระยะยาวที่ผมคิดว่าน่าจะไม่เกิน 10 เท่าในระยะเวลา 5 ปีข้างหน้า
ผลของการที่กำไรของบริษัทจดทะเบียนโตเพียง 10% ต่อปี และค่า PE ปรับตัวลงมาเหลือ 10 เท่าในอีก 5 ปีข้างหน้านั้นจะทำให้ดัชนีตลาดอยู่ที่ประมาณ 1,350 จุด ซึ่งต่ำกว่า 1,498 จุดประมาณ 10% ดังนั้น ผมจึงสรุปว่ามีความเป็นไปได้ที่ตลาดหุ้นจะเข้าสู่ “ตลาด Sideways” ตั้งแต่ปี 2558 นี้แม้ว่าดัชนีในช่วงต้นปีกลับปรับตัวขึ้นไปกว่า 1,600 จุด แต่หลังจากนั้นหุ้นก็ปรับตัวลดลงต่อเนื่องมาจนถึงปัจจุบันที่ดัชนีลดลงเหลือ 1,346 จุด เมื่อวันที่ 2 ตุลาคม 2558 เราคงต้องติดตามต่อว่าดัชนีตลาดหุ้นจะเป็นอย่างไรไปเรื่อย ๆ ในอีก 4-5 ปีข้างหน้า ผมเองก็ไม่สามารถยืนยันได้ว่าตลาดจะต้องเป็น Sideways อย่างที่คาดเดา แต่ถ้ามันเป็นอย่างนั้นจริง เราควรมีกลยุทธ์ในการลงทุนอย่างไรที่จะทำให้เราเอาตัวรอดได้?
กลยุทธ์แรกที่อาจจะคิดได้ก็คือ สำหรับนักลงทุนระยะยาว เราก็ขายหุ้นทิ้งทั้งหมด เพราะถ้าผ่านไป 5 ปีแล้วดัชนีหุ้นไม่ขึ้นเลย การลงทุนระยะยาวก็อาจจะไม่ได้อะไรเลย จะลงทุนไปทำไม? คำตอบของผมคือ ถึงราคาหุ้นไม่ขึ้น เราก็ยังได้รับปันผลประมาณ 3% ต่อปี ซึ่งถ้าเปรียบเทียบกับการฝากเงินแล้ว เราก็อาจจะไม่ขาดทุนอะไร ส่วนการลงทุนอย่างอื่นก็อาจจะไม่ได้ผลตอบแทนที่ดีกว่านั้น ที่สำคัญอีกอย่างหนึ่งก็คือ ถ้าเราเลือกหุ้นลงทุนที่ดี เราก็อาจจะได้ผลตอบแทนที่สูงกว่าตลาดซึ่งอาจจะทำให้เราได้ผลตอบแทนสูงขึ้น อาจจะถึง 7-8% ต่อปี นั่นก็จะทำให้การลงทุนในหุ้นยังเป็นการลงทุนที่ดีกว่าการออกจากตลาดอย่างสิ้นเชิง ส่วนในกรณีของนักเล่นหุ้นระยะสั้นนั้น พวกเขาอาจจะไม่ได้ถูกกระทบอะไรมาก เพราะอย่างที่ได้กล่าวไว้แล้วว่า ในระยะสั้น ๆ หุ้นอาจจะขึ้นลงได้แรงเป็นระยะ ๆ ดังนั้นพวกเขาก็สามารถเทรดหุ้นทำกำไรได้แม้ว่าโดยรวมแล้วอาจจะยากกว่าในช่วงที่ตลาดหุ้นเป็นกระทิงยาวนาน ความเห็นโดยรวมของผมก็คือ เราอาจจะยังลงทุนซื้อขายหุ้นอยู่ แต่อาจจะไม่ถือหุ้นร้อยเปอร์เซ็นต์ เราควรถือเงินสดไว้พอสมควรเพื่อที่จะฉกฉวยโอกาสช่วงที่หุ้นอาจจะปรับตัวลงมาแรงซึ่งจะทำให้เราสามารถซื้อหุ้นราคาถูกได้ นอกจากนั้น เมื่อหุ้นมีราคาปรับตัวขึ้น เราก็อาจจะขายหุ้นทิ้งบ้างเพื่อทำกำไร การ “ซื้อแล้วถือ” อย่างเดียวอาจจะไม่ได้ผลดีเหมือนอย่างในช่วงที่หุ้นเป็นตลาดกระทิง
กลยุทธ์ต่อมาก็คือ การออกไปลงทุนในต่างประเทศที่ดูแล้วมีโอกาสที่เศรษฐกิจจะโตได้ดีและราคาหุ้นยังถูกกว่า นี่ก็เป็นทางเลือกอีกอย่างหนึ่งที่น่าสนใจ อย่างไรก็ตาม ประสบการณ์และความรู้จักตลาดและหุ้นในต่างประเทศของเรานั้นมักจะน้อยกว่าการลงทุนในประเทศมาก ดังนั้น โอกาสที่เราจะทำผลตอบแทนได้ดีก็น้อยลง วิธีการแก้อย่างหนึ่งก็คือการซื้อกองทุนรวมอิงดัชนีตลาดของหุ้นต่างประเทศ แต่นี่ก็ไม่รับประกันว่าเราจะทำผลตอบแทนได้ดี เพราะตลาดหุ้นต่างประเทศหลายแห่งในช่วงเร็ว ๆ นี้ก็มีราคาแพงไม่น้อยไปกว่าตลาดหุ้นไทย การเข้าตลาดผิดจังหวะเวลาก็อาจจะทำให้เราเสียหายได้
ถ้าเรายังเลือกที่จะลงทุนในตลาดหุ้นไทยที่อาจจะกำลังเป็นตลาด Sideways กลยุทธ์ในการเลือกหุ้นของเราก็ควรที่จะต้องปรับให้เหมาะสมกับสถานการณ์ตลาดนั่นก็คือ ภาวะที่ค่า PE ของตลาดและหุ้นโดยทั่วไปจะค่อย ๆ ปรับลดลงต่อเนื่องยาวนาน ซึ่งนั่นทำให้ราคาหุ้นจะขึ้นได้นั้นจะต้องอาศัยกำไรของบริษัทที่จะต้องเติบโตขึ้นมากกว่าการปรับลดลงของค่า PE ตัวอย่างเช่น ถ้าหุ้นตัวหนึ่งมีค่า PE ลดลงปีละ 10% กำไรของบริษัทนั้นจะต้องโตขึ้นมากกว่า 10% ต่อปี เช่น 15% ต่อปี จึงจะทำให้ราคาหุ้นปรับขึ้นได้ 5% ต่อปี และถ้าหุ้นตัวนี้ให้ปันผลตอบแทนปีละ 3% ก็เท่ากับว่าหุ้นตัวนี้ยังให้ผลตอบแทนรวมปีละ 8% ซึ่งก็จะเป็นผลตอบแทนที่ดีในยามที่หุ้นไม่ไปไหน และนี่ก็คือเงื่อนไขข้อแรกที่ว่าหุ้นที่เราจะเลือกลงทุนนั้นจะต้องเป็นหุ้นที่เติบโตแม้ในยามที่ภาวะเศรษฐกิจไม่เอื้ออำนวย
นอกจากหุ้นที่เราเลือกควรจะเป็นหุ้นที่ยังโตแล้ว อีกปัจจัยหนึ่งที่สำคัญก็คือ “คุณภาพ” ของบริษัทควรจะดีมากด้วย และคำว่าคุณภาพนี้ก็คือมันเป็นบริษัทที่มีความสามารถในการแข่งขันที่สูงเมื่อเทียบกับคู่แข่ง หรือถ้าจะพูดในภาษาของ VI ก็คือ มันมีความได้เปรียบในการแข่งขันที่ยั่งยืน บริษัทอยู่ในอุตสาหกรรมที่ยังเติบโตมีอนาคต ผลประกอบการของบริษัทมีความมั่นคงไม่ผันผวนรุนแรงแม้ว่าภาวะทางเศรษฐกิจจะ “เลวร้าย” หรือพูดง่าย ๆ มันเป็นหุ้น “Defensive” ส่วนในด้านของตัวเลขทางการเงินก็จะดีกว่าบริษัทที่มีคุณภาพต่ำกว่านั่นก็คือ ผลตอบแทนต่อส่วนผู้ถือหุ้นสูงกว่า 15% ต่อปี บริษัทมีกระแสเงินสดจากการดำเนินงานสูงและไม่ต้องลงทุนในทรัพย์สินถาวรมากเพื่อที่จะรักษาดูแลเครื่องจักรและอุปกรณ์หรือขยายงาน เป็นบริษัทที่มีหนี้สถาบันการเงินน้อยหรือเป็นบริษัทที่มีกำไรสามารถจ่ายดอกเบี้ยและเงินต้นได้อย่างสบายรวมทั้งลักษณะของธุรกิจมีความแน่นอนของผลประกอบการสูงมาก หรือถ้าจะสรุปอย่างง่าย ๆ ก็คือ บริษัทที่เราเลือกนั้นควรจะมีลักษณะของ “Super Company” เหตุผลที่เราต้องเลือกหุ้นที่มีคุณภาพสูงนั้น เป็นเพราะคุณภาพจะเป็นเครื่องรับประกันว่าบริษัทจะสามารถฟันฝ่าอุปสรรคต่าง ๆ ไปได้และเมื่ออุปสรรคผ่านพ้นไป มันก็จะกลับมาเติบโตใหม่ได้อย่างรวดเร็ว และนี่จะทำให้ค่า PE ของหุ้นไม่ปรับตัวลงมามากตามภาวะตลาด
ประเด็นสุดท้ายก็คือ เราควรจะเลือกหุ้นที่มีผลตอบแทนปันผลที่ดีในยามตลาด Sideways เพราะปันผลนี้จะเป็นตัวที่ทำให้ Downside Risk หรือความเสี่ยงที่เราจะเสียหายน้อยลงในกรณีที่ตลาดหุ้นปรับตัวลงแรง มีการศึกษาในตลาดหุ้นอเมริกาว่าในช่วงที่เป็นตลาด Sideways ยาวนานนั้น ผลตอบแทนที่นักลงทุนได้จากการลงทุนในหุ้นนั้น 90% มาจากเงินปันผล ในขณะที่ในช่วงตลาดหุ้นกระทิง ผลตอบแทนจากปันผลเป็นเพียงประมาณ 20% เท่านั้น นั่นก็แสดงให้เห็นถึงความสำคัญของปันผลในช่วงตลาด Sideways และทั้งหมดก็เป็นแนวทางการลงทุนและเลือกหุ้นหากตลาดหุ้นเป็นตลาด Sideways แน่นอนว่าไม่มีใครบอกได้ 100% ว่าตลาดหุ้นใน 5 ปีข้างหน้าจะเป็นอย่างไรจริง ๆ กลยุทธ์ที่กล่าวถึงนั้นเป็นแนวทางหนึ่งที่พยายามลดความเสี่ยงในการลงทุน หากตลาดไม่เป็นไปตามที่คาด ผมเองก็คิดว่าความเสียหายจากการยึดกลยุทธ์นี้ก็มีไม่มาก อย่างมากก็แค่เสียโอกาส เหนือสิ่งอื่นใดสำหรับนักลงทุนก็คือ เราจะต้องติดตามสถานการณ์และประเมินตลอดเวลาว่าตลาดและหุ้นที่เราลงทุนนั้นกำลังมุ่งหน้าไปทางไหนและปรับตัวตาม
